Mozambique: Inteko ishingamategeko igiye kujya impaka ku ngabo z’amahanga ziharwanira



Ku wa kabiri, inama nyobozi y’inteko ishinga amategeko ya Mozambike, Inteko ya Repubulika, komisiyo ihoraho, yafashe umwanzuro wo kujya impaka mu nteko ishinga amategeko itaha yicaye ku kibazo cy’inkunga z’ingabo z’amahanga mu kurwanya iterabwoba mu ntara y’amajyaruguru ya Cabo Delgado.

Ishyaka rikomeye ritavuga rumwe n’ubutegetsi, Renamo, ryari ryasabye komisiyo ihoraho guhamagarira inteko idasanzwe y’Inteko kugira ngo baganire gusa ku gisirikare cy’amahanga kiri i Cabo Delgado.

Komisiyo ihoraho yemeje ko iki kibazo gishobora gushyirwa ku murongo w’ibyigwa mu nama isanzwe itaha, igomba gutangira mu gice cya kabiri cy’Ukwakira.

Renamo yari yashinje Perezida Filipe Nyusi kuba yarenze ku Itegeko Nshinga atumira ingabo z’amahanga mu gihugu atabanje kubiherwa uruhushya n’Inteko. Habayeho amakimbirane ku mbuga nkoranyambaga za Mozambike kugira ngo bamenye niba koko Nyusi yararenze ku Itegeko Nshinga – ariko ibyo byabaye bimwe mu bumenyi kuva itsinda rya mbere ry’amahanga ryagiye mu ntambara yo kurwanya iterabwoba, ingabo 1.000 zaturutse mu Rwanda, zatsinze byinshi.

Ingabo za Mozambike n’u Rwanda zafashe umujyi ukomeye wa Awasse mu karere ka Mocimboa da Praia, kandi bisa nkaho biteguye gutera imbere ku murwa mukuru w’akarere ubwawo, umaze umwaka urenga mu maboko y’iterabwoba. Muri ibi bihe, ntamuntu numwe wifuza ko abanyarwanda bava.

Umuvugizi wa komisiyo ihoraho, Alberto Matukutuku, yatangarije abanyamakuru ko imitwe y’abadepite uko ari itatu (kuva mu ishyaka rya Frelimo riri ku butegetsi. Renamo n’ingabo za kabiri zitavuga rumwe n’ubutegetsi, ishyaka rya demokarasi rya Mozambike) bemeye gusubika ibiganiro by’uko ingabo z’amahanga zihari ubutaha busanzwe bwicaye – burenze amezi abiri.

Matukutuku yavuze ko imitwe y’abadepite bose yashishikarije abashinzwe umutekano n’umutekano wa Mozambike gukomeza kurinda igihugu kurwanya ibitero by’iterabwoba.

Ntibari bakivugana niba ubutumire bw’ingabo z’amahanga bwarabaye itegeko nshinga. Ahubwo, nk’uko Matukutuku, Frelimo, Renamo na MDM bose bagaragaje ko bashyigikiye ko hari abanyamahanga bahari.

Uku guhuriza hamwe kugaragara ntikwamaze igihe kinini. Itsinda ry’inteko ishinga amategeko ya Renamo ryahamagaye abanyamakuru mu gitondo cyo kuri uyu wa gatatu kugira ngo ryamagane ibyo Matukutuku yavuze. Umuvugizi wa Renamo, Venancio Mondlane, yahakanye ko nta bwumvikane. Yavuze ko Renamo agishaka kwicara mu Nteko idasanzwe, anashimangira ko gutumira ingabo z’amahanga bitemewe.

• 

Mondlane yavuze ko bidakwiye gutegereza kugeza mu Kwakira kugira ngo tuganire kuri iki kibazo, we abona ko cyihutirwa.

Hagati aho, ingabo z’ingabo zishinzwe umutekano z’umuryango w’iterambere ry’Afurika yepfo (SADC) zitangiye kugera muri Mozambike kandi biteganijwe ko zose hamwe zigera ku 3.000. Ingabo nini zizaba ingabo 1.495 zo muri Afrika yepfo.

Ku cyumweru, gushidikanya ku bwitange bwa Tanzaniya mu gikorwa cyo kurwanya iterabwoba byavanyweho igihe indege y’imizigo yo muri Tanzaniya (Yaklov Y8) yagwaga mu murwa mukuru w’intara ya Cabo Delgado, Pemba, ku cyumweru kugira ngo ipakurure imodoka n’ibindi bikoresho bya gisirikare. Ibisobanuro by’ibi bikoresho ntabwo byashyizwe ahagaragara.

Ntabwo ari impanuka ko Perezida wa Tanzaniya, Samia Hassan, yatangiye uruzinduko rw’igihugu mu Rwanda ku wa mbere, kandi intambara izabera i Cabo Delgado rwose izaba iri ku murongo w’ibiganiro na mugenzi we w’u Rwanda, Paul Kagame.

Abanyamakuru bagaragaje ibikorwa bya gisirikare biremereye ku kibuga cy’indege cya Pemba, ahari kajugujugu zituruka muri Afurika yepfo, Botswanan n’u Rwanda.

• 

Inkuru ya Nshimiyimana Emmanuel/MUHABURA.RW