Umugore wavukanye imisemburo myinshi y’abagabo yasabwe kuyigabanya yitabaza inkiko

  • admin
  • 20/02/2019
  • Hashize 5 years

Caster Semenya umukinnyi ngororangingo wo muri Afurika yepfo wegukanye umudari wo kwiruka metero 800 mu mikino olimpike muri iki cyumweru ari mu rukiko rukemura imanza za siporo.

Ni mu rubanza aregamo urwego rushinzwe imikino olimpike ku isi – IAAF- ku byerekeranye n’amategeko mashya avuga ko umugore wavukanye imisemburo myinshi y’abagabo ya testosterone ayigabanya bitaba ibyo ntiyemererwe kwinjira mu mahiganwa.

Semenya avuga ko ayo mategeko mashya avangura naho IAAF yo ikavuga ko agamije kugirango abahiganwa bose bagire amahirwe amwe.

Uru rubanza rurimo Caster Semenya, umukinnyi ngororangingo wo muri Afurika yepfo, yareze urwego rushinzwe imikino ngororangingo ku isi IAAF rukaba ruri gucibwa n’urukiko ruca imanza za siporo i Lausanne mu Busuwisi.

Yaba Semenya n’umukuru wa IAAF Lord Coe abo bose bari bahibereye muri urwo rubanza.

Ese gucyekwa amababa byatangiye ryari?

Ibi ni ibintu bimaze myaka 10 kuva Semenya yesa umuhingo mu mikino ngororangingo yo muri 2009 i Berlin, hakomeje kwibazwa byinshi ku gitsina cye.

Icyo gihe hari n’abibajije niba atarafataga imiti itemewe n’amategeko yongerera abakinnyi ingufu.Ntabwo byaribyo – ariko kubera ko asa n’abagabo kandi akaniruka bidasanzwe byatumye IAAF yotswa igitutu kugeza aho itangira kurushaho kumukoraho iperereza.

Semenya yasabwe ko bamupima kugirango bamenye neze igitsina afite – ubwo hari hasigaye amasaha atatu ngo asiganwe metero 800.Gusa itsinzi z’uyu mugore mu mikino y’i Berlin muri 2009 nizo zabaye imbarutso ndetse n’ukuntu iyo nkuru yasakaye byaramaganywe cyane.

Ku buryo hari n’abavuze ko iri ari ivanguramoko ry’imiryango yo mu Burayi ku mibiri y’abagore bo muri Afurika.


Kuva Semenya yesa umuhingo mu mikino ngororangingo yo muri 2009 i Berlin hakomeje kwibazwa byinshi ku gitsina cye

Ibyavuye muri iryo suzuma ry’igitsina cya Semenya ntabwo byigeze bitangazwa ku mugaragaro.Ikizwi gusa ni uko afite imisemburo myinshi yavukanye y’abagabo yo mu bwoko bwa testosterone izwi nka hyperandrogenism.

Nyuma y’ibi hagiye gukurikiraho iki?

Mu 2015, ikirego cyatanzwe n’umukinnyi w’umuhindi Dutee Chand cyatumye urukiko rusanga nta gihamya gihagije cyerekana ko imisemburo ya hyperndrogenism yongerera abakinnyi b’abagore imbaraga mu gusiganwa maze IAAF ihabwa imyaka ibiri kugirango ibe yazanye ibimenyetso.

Ariko muri 2016 Semenya yegukanye umudari wa zahabu muri metro 800 mu mikino olimpike y’i Rio amaze kwanikira cyane bagenzi be ku buryo bamwe basigaye barira.Ubwo mu mpera ya 2018, IAAF yatangaje amategeko mashya avuga ko abakinnyi bafite imisemburo ya hyperandrogenism bagomba gufata imiti igabanya testosterone yabo.

Aya mategeko ariko areba metero 400, 800 na 1500 Semenya asanzwe asiganwamo ku buryo hari ababonye ko ariwe wibasiwe.Nibwo yahise arega urwego rushinzwe imikino olimpike ku isi (IAAF) avuga ko aya mategeko mashya atabereye bose.

Ese Hyperandrogenism ni iki?

Muri ncamake, hyperandrogenism ni igihe umugore aba afite mu maraso ye imisembure myinshi y’abagabo yitwa testosterone.

IAAF ivuga ko abagore bafite iyi misemburo baba bafite amagufa, ingufu n’umubiri bimeze nk’iby’abagabo batangira kugira iyo batangiye kuba abasore.Ngo nicyo gituma abagabo barusha abagore mu marushanwa.

Semenya ashyigikiwe n’abande?

Semenya ashyigikiwe n’ishyirahamwe ry’imikino ngororangingo ryo muri Afurika yepfo ryasohoye intangazo rimutera inkunga.

Ministri wa siporo muri Afuriya yepfo nawe yavuze ko ayo mategeko mashya ya IAAF abangamiye uburenganzira bwa kiremwamuntu mu rwego mpuzamahanga.

Abunganira Semenya mu mategeko bavuga ko abagore bavutse ari abagore bagakura ari abagore bakemerwa n’amategeko nk’abagore mu buzima bwabo bwose bagombye kwemererwa kujya mu mahiganwa y’abagore nta vangura.

Ese IAAF yisobanura ite kuri iki kibazo?

Amategeko mashya ya IAAF ateganya kubuza abantu kujya mu marushanwa mu gihe imisemburo yabo ya testosterone myinshi itagabanijwe hakoreshejwe ubuvuzi.Ngo ni ukugira ngo abarushanwa bose bagire amahirwe amwe.

Yinjira mu rukiko ku wa Mbere tariki 18 Gashyantare uyu mwaka, umuyobozi mukuru wa IAAF, Lor Coe yavuze ko amategeko mashya akenewe cyane.


Umuyobozi mukuru wa IAAF Sebastian Coe yavuze ko imikino y’abagore ishobora kwibasirwa n’abantu bahinduye igitsina

Muri make IAAF itinya ko aya mategeko mashya aramutse atemewe, imikino y’abagore ishobora kwibasirwa n’abantu bahinduye igitsina n’abafite imisemburo myinshi y’abagabo.

Gusa umwanzuro w’uru rubanza mu by’ukuri ntiworoshye, nta gisubizo cyoroshye gihari.

Akanama ka ONU gashinzwe uburenganzira bw’ikiremwa muntu ku isi gasa nakemeza ko amategeko mashya ya IAAF anyuranyije n’uburenganzira bw’ikiremwamuntu ku isi.

Ariko nanone impamvu abagabo n’abagore badasiganwa mu mu mikino imwe nuko abagabo bahora batsinda.Ariko ikibazo aho kiri ni ukumenya igipimo cy’imisemburo ya testosterone gikenewe kugirango ubwo busumbane bubeho.

Yanditswe na Habarurema Djamali

  • admin
  • 20/02/2019
  • Hashize 5 years